Zorda olan esnafa bir darbe daha

Geçtiğimiz günlerde Resmi Gazete’de yayımlanan bir düzenleme, büyükşehirlerin nüfusu 30 bini aşan ilçelerindeki esnaf için vergilendirme sisteminde önemli bir değişikliğe işaret ediyor.

Söz konusu düzenlemeyle, bu bölgelerde faaliyet gösteren esnaf, artık basit usul yerine gerçek usulde vergilendirilecek. Bu durum, emtia üretimi ve alım satımı, inşaat faaliyetleri, motorlu taşıt bakımı, yeme içme mekanları işletmeciliği ve şehir içi yolcu taşımacılığı gibi alanlarda hizmet veren bakkal, berber, kuaför, taksici ve lokantacı gibi pek çok işletmeyi etkileyecek.

İlk bakışta önemsiz gibi görünen bu düzenleme, aslında Türkiye’deki vergi sisteminde yeni bir sayfanın açıldığını gösteriyor. Rakamlar incelendiğinde, durumun vahameti daha net anlaşılıyor.

808 Bin Esnafın Ödediği Vergi Sadece 25 Milyon Lira

Gelir İdaresi Başkanlığı’nın verilerine göre, Türkiye genelinde basit usulde vergi ödeyen 808 bin esnaf, geçtiğimiz yıl devlete yalnızca 25 milyon lira vergi ödedi. Bu da bu kesimin neredeyse hiç vergi ödemediği anlamına geliyor. Peki, yeni düzenlemeyle gerçek usule geçecek olan 30 büyükşehirdeki esnaf sayısı ne kadar? Bu sayı yaklaşık 544 bin. Ancak, 30 büyükşehirdeki 519 ilçenin 191’inin nüfusu 30 binin altında ve bu ilçelerde toplam 3 milyon kişi yaşıyor. Bu veriler, düzenlemeden etkilenen yaklaşık 500 bin esnafın varlığını ortaya koyuyor. Örneğin, İstanbul’da bu yeni düzenlemenin dışında kalacak tek ilçe Adalar.

Yılda Sadece 672 Lira Damga Vergisi Ödüyorlardı

Peki, bu 500 bin esnafın hayatında neler değişecek? Maliye’nin de doğruladığı gibi, bu esnaf grubu neredeyse hiç vergi ödemiyor. Yılda bir kez gelir vergisi beyannamesi vererek, büyük bir kısmı 2025’te sadece 672 lira damga vergisi ödeyerek işine devam ediyordu. Hatta bazıları, göstermelik olarak bin veya iki bin lira gelir beyan ediyordu. Son düzenlemeyle damga vergisi bin liraya yükseldi. Yani, bu esnaf basit usulde kalmaya devam etseydi, gelecek yıl bin lira ödeyerek bu işten kurtulacaktı. Ancak, artık durum değişti.

Zarar Eden Esnaf Bile En Az 19 Bin Lira Vergi Ödeyecek

Yeni sistemle birlikte, bu 500 bin esnaf gerçek usulde vergilendirilmeye başlandığında, kazanç beyan etmese dahi yılda 12 KDV, 4 muhtasar, 3 gelir geçici vergisi ve 1 gelir vergisi beyannamesi vermek zorunda kalacak. Artan damga vergisi oranlarıyla birlikte, büyükşehirlerdeki bir esnaf zarar etse bile KDV beyannamesi için 7 bin 980 lira, muhtasar beyanname için 3 bin 160 lira, gelir geçici vergisi ve gelir tablosu beyannamesi için 2 bin 676 lira ve yıllık gelir vergisi ve gelir tablosu beyannamesi için bin 227 lira damga vergisi ödeyecek. Bu da toplamda 19 bin 556 lira gibi bir maliyet anlamına geliyor. Yani, 2026’da bin lira ödeyerek kurtulacak olan bir esnaf, bu rakamın yaklaşık 20 katı vergi ödemek zorunda kalacak. Tabii ki, kar beyan edildiğinde bu miktar daha da artacak.

Kayıt Dışı Önlenirse Vergi Geliri 90 Milyar Lirayı Bulabilir

Sonuç olarak, Maliye’nin bu düzenlemeden elde edeceği kazancı hesaplamak gerekirse, özellikle nakit ağırlıklı ve kayıt dışı faaliyet gösteren taksi gibi sektörlerdeki mükellefler düşünüldüğünde, başlangıçta her bir mükelleften yaklaşık 19 bin 556 lira vergi alınabilecek. Bu da toplamda 500 bin esnaftan yıllık 9 milyar 777 milyon lira daha fazla vergi toplanması anlamına geliyor. Ancak, Maliye bu esnafın faaliyetlerinde ödeme kaydedici cihazlar, kredi kartı gibi kayıt dışını engelleyecek önlemler alırsa, bu alandan elde edilecek vergi gelirinin 90 milyar lirayı bulması bekleniyor.